Iveta Apkalna Triptychon (Vasks Bach Liszt) (3 CD)

Nadat ze voor haar première-opname op het orgel van de Hamburgse Elbphilharmonie en op het dubbelorgel van het Taiwanese Kaohsiung Center for the Arts al de grootste lofbetuigingen kreeg van een groot aantal kunstrecensenten, presenteert concertorganiste Iveta Apkalna nu haar derde release op het label Berlin Classics als een driedubbel album. 'Triptychon' overspant drie eeuwen en drie religieuze belijdenissen op één enkel orgel: Johann Sebastian Bach, Franz Liszt en Pēteris Vasks zijn te horen op deze, de eerste release van een opname gespeeld in de Concertkerk van Neubrandenburg op het orgel dat zij hielp ontwikkelen en inwijden. Apkalna opent het eerste altaarpaneel met drie werken van haar landgenoot en persoonlijke vriend: naast Arvo Pärt is Pēteris Vasks de bekendste en meest gespeelde Baltische componist. 'Letland is Pēteris Vasks en Pēteris Vasks is Letland,' legt de organiste uit. 'Ik hoor het landschap van Letland in zijn muziek, de verre horizonten van ons vlakke land, de weiden en bossen, het gezang van vogels en de zee. Pēteris Vasks is ongetwijfeld een echte Let, maar hij ademt ook de 'wereldlucht'. Anders zouden mensen over de hele wereld niet van zijn muziek houden.' Johann Sebastian Bach staat centraal in het drieluik van Iveta Apkalna - net zoals hij centraal staat in de carrière van elke organist. Voor haar vertegenwoordigen zijn 'Toccata', 'Adagio' en 'Fuga in C major BWV564', de 'Trio Sonate in D minor BWV527' en de 'zes Schübler Chorales BWV645-650' de grootst mogelijke stilistische, compositorische en tonale variëteit, ondersteund door persoonlijke motieven. 'Ik geloof dat dit echt een fenomeen is: Bachs muziek raakt iedereen, echt iedereen, en drukt zijn stempel op het leven van ieder mens, ook van hen die normaal gesproken niets met muziek hebben.' Franz Liszt, die wereldfaam verwierf als rondreizend virtuoos en visionair componist, was ook een formidabel organist die tegen het einde van zijn carrière de wijding van de orde aanvaardde. Ook zijn oeuvre ligt Iveta Apkalna na aan het hart; als een soort visitekaartje beschouwt zij de 'Prelude en Fuga op B-A-C-H' of de koraalbewerking van 'Nun danket alle Gott', die een link heeft met Apkalna's 'huisorgel' in de kathedraal van Riga, aangezien Franz Liszt het werk bijdroeg aan de inwijding van het instrument. Het contrast kon nauwelijks groter zijn: Vasks, de domineeszoon met een nauwe spirituele affiniteit met de natuur, Bach, de monumentale protestantse muziekmaker, en Liszt, de lounge hagedis met zijn aanbiddende groupies die op latere leeftijd zijn roeping vond. Om al deze werken van zulke zeer uiteenlopende componisten op hetzelfde orgel te spelen is niet iets om lichtvaardig over te doen. De voormalige Marienkirche in Neubrandenburg, die in 2001 werd ontwijd en daarna nieuw leven werd ingeblazen als wereldlijke concertzaal, kreeg in 2017 een orgel cadeau dankzij de genereuze sponsoring van zakenman Günther Weber. De bouw van een nieuw orgel werd toevertrouwd aan twee reeds lang gevestigde orgelbouwateliers, Klais (Bonn) en Schuke (Berlijn). Zoals de twee orgelbouwers Philipp Klais en Martin Schwarz verklaren: 'De concertkerk in Neubrandenburg heeft een geheel eigen, unieke akoestiek, die wij als orgelbouwers zeer op prijs stellen.' De aula heeft een ideale combinatie van helderheid en nagalmtijd. Deze akoestische eigenschap was het uitgangspunt bij het bepalen van het klankconcept. Dit is tot stand gekomen in nauwe samenwerking tussen de orgelwerkplaatsen in coördinatie met Iveta Apkalna, die door Günther Weber was gevraagd om artistiek advies te geven. Met zijn 2852 pijpen, die tussen 8 millimeter en bijna 7 meter hoog zijn, beschikt het orgel over 70 registers. In de orgelkas, het zichtbare deel van het instrument, bevinden zich 65 pijpen: 45 metalen pijpen aan de voorkant en 20 houten pijpen aan de zijkanten van de kast. Alle zichtbare pijpen hebben een sonore klank. Iveta Apkalna is onder de indruk: 'Het orgel klinkt ongelooflijk warm, fluweelachtig en goed afgerond. En dankzij de duidelijk gedefinieerde 70 registers biedt het de organist, of hij nu solo speelt of met orkest, alle mogelijkheden om werken te spelen variërend van de vroege barok via de romantische literatuur tot moderne composities. Dankzij het gedetailleerde proces en de intensieve, vriendschappelijke samenwerking met de twee orgelbouwers Philipp Klais en Martin Schwarz en met de sponsor van het orgel, Günther Weber, is dit instrument echt een persoonlijke liefdesgeschiedenis geworden.'